2024 жылдың 6 желтоқсанында Астана қаласы әкімдігінің «Наз» мемлекеттік би театры» МКҚК-да (бұдан әрі-Театр) «Цифрландыру сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл құралы ретінде: мүмкіндіктер, сын-тегеуріндер мен перспективалар» тақырыбында дәріс өткізілді. Дәріс орталықтандырылған кітапхана жүйесінің №3 кітапханасында бірлесіп өткізілді. Іс-шараға Театр қызметкерлері, кітапхана қызметкерлері және кітапхана тыңдаушылары қатысты. Бұл іс-шараны театрдың комплаенс-менеджері Тәпен Мәди Олжасұлы өткізді. Аталған дәрістер ҚР-да сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша қабылданған саясатты орындау шеңберінде өткізілді.
Цифрландыру басқару, экономика және әлеуметтік өмірге деген көзқарастарды өзгерте отырып, қазіргі қоғамның ажырамас бөлігіне айналды. Мемлекеттік басқарудағы цифрландырудың маңызды міндеті сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес болып табылады, ол неғұрлым күрделі және жүйелі проблемалардың бірі болып қала береді.
Цифрландыру-бұл цифрлық технологияларды қоғам өмірінің, экономиканың және Мемлекеттік басқарудың барлық аспектілеріне біріктіру процесі. Ол күнделікті процестерді автоматтандырудан бастап, үлкен көлемдегі деректерді талдауды қамтамасыз ететін күрделі жасанды интеллект жүйелерін құруға дейінгі көптеген міндеттерді қамтиды.
Мемлекеттік басқаруда цифрландыру мүмкіндік береді :
– сыбайлас жемқорлықтың негізгі себебі болып табылатын адами факторды барынша азайту ;
– процестердің цифрландырып қамтамасыз ету ;
– азаматтардың қызметтерге қол жеткізуін жеңілдету .
Оның сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестегі маңыздылығы манипуляциялар мен теріс пайдалануды болдырмайтын ашық жүйелерді құру мүмкіндігі болып табылады.
Сыбайлас жемқорлық-әлемнің көптеген елдері, соның ішінде Қазақстан алдында тұрған аса күрделі әлеуметтік проблемалардың бірі. Сыбайлас жемқорлықтың болуы цифрландыру жоқтығымен, шамадан тыс бюрократиямен, процедуралардың күрделілігімен және адам факторының маңызды рөлімен байланысты.
Цифрландыру мемлекеттік және қоғамдық өмірдің негізгі салаларына енгізіле отырып, осы құбылыспен күресу үшін жаңа мүмкіндіктер ашады. Қазақстандағы осы бағыттағы алғашқы жетістіктер азаматтардың мемлекеттік қызметтерге қолжетімділігін жеңілдететін «бір терезе» қағидатын енгізумен байланысты. Бұл жүйе азаматтардың шенеуніктермен жеке өзара іс-қимылын барынша азайтуға мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде сыбайлас жемқорлық көріністерінің қаупін азайтады.
«Бір терезе» қағидаты аясында мемлекеттік басқаруда цифрлық технологияларды кеңінен қолдану үшін негіз құрылды. Іс жүзінде бұл қызмет алу үдерістерін жеделдетуге, азаматтардың мемлекеттік қызметшілермен тікелей байланыс орнындағы сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендетуге және мемлекеттік аппаратқа деген сенімді арттыруға алып келді.
Бүгінде Қазақстан мемлекеттік басқарудың түрлі салаларында цифрландыруды белсенді дамытуда. Бюджет есебінен қамтамасыз етілетін квзаимемлекеттік ұйымдар шеңберінде бухгалтерияны, кадр бөлімдерін және шарттық процестерді цифрландыру маңызды бағыттардың бірі болып табылады. Бұл шаралар мыналарға бағытталған :
– есеп пен есептіліктің ашық жүйесін құру ;
– деректерді манипуляциялауды алып тастау ;
– бұзушылықтарды автоматты түрде бақылау ;
– қаражатты тиімді жұмсау ;
Мысалы, бухгалтерлік есепте цифрлық жүйелерді енгізу екі еселенген бухгалтерлік есеп немесе қаржылық айла-шарғы жасау мүмкіндігін азайтады. Кадрлық процестерді автоматтандыру лауазымдарға тағайындау кезінде субъективтілікті азайтады, ал шарттарды цифрландыру олардың заңнамаға сәйкестігін тексеруді жеңілдетеді.
Тағы бір маңызды бағыт-азаматтарға заңнамалық актілерге қол жеткізуге мүмкіндік беретін және шешім қабылдаудың цифрландыру ықпал ететін цифрлық көмекшілерді құру жобасы жоспарланған.
Бұл шаралар цифрландырудың басты мақсатына – цифрланды қамтамасыз етуге және сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін барынша азайтуға бағытталған. Алайда, егер таңдалған бағдарламалық өнімдер жеткілікті тиімді болмаса, цифрлық технологияны енгізу қызметкерлерге және жалпы жүйеге қосымша стресс тудыруы мүмкін екенін ескеру маңызды.
Цифрландырудың негізгі проблемаларының бірі деректердің сыртқы араласуға осалдығы болып қала береді. Кибершабуылдар, құпия ақпараттың ағуы, цифрлық жазбаларды қолдан жасау-бұл қазіргі ақпараттық жүйелерге төнетін қауіптердің бір бөлігі ғана. Қазақстанда бұл тәуекелдерді барынша азайту үшін шаралар қабылдануда. Мысалы, әртүрлі салалардағы нормалар мен ережелерді сақтайтын сәйкестікті басқару платформалары әзірленуде.
Бұл платформалар бұзушылықтарды автоматты түрде жазып, талдай алады және оларды ескертеді.
Алайда цифрландыру инфрақұрылымды дамытуға және оның қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қомақты инвестицияларды талап етеді.
Маңызды аспектілердің бірі-сандық деректерді орналастыруға арналған жеке жабдықтың болуы. Қазіргі уақытта негізгі жабдықтар мен технологиялар шетелден әкелінеді, бұл ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіреді.
Қазақстан мемлекеттік құрылымдарда жасанды интеллектті (AI) пайдалану мүмкіндігін белсенді зерттеп жатыр. AI деректердің үлкен көлемін талдауға, күдікті белсенділік пен заңнаманың бұзылуын анықтауға қабілетті.
Мысалы, AI көмегімен сіз:
– жоғары бағаларды немесе жалған жеткізушілерді анықтау үшін мемлекеттік сатып алуды талдауды автоматтандыру;
– күдікті қаржылық операцияларды қадағалаңыз;
– шенеуніктер мен ведомстволар жұмысының тиімділігін бағалау .
Дегенмен, оның да шектеулері бар. Оның жұмысы бастапқы деректердің сапасына тікелей байланысты. Егер AI оқытылатын деректерде қателер немесе манипуляциялар болса, бұл қате тұжырымдарға әкелуі мүмкін. Сонымен қатар, егер жүйе жосықсыз адамдардың бақылауына түссе, жасанды интеллектті пайдакүнемдік мақсатта пайдалану қаупі бар.
Кванттық есептеулердің дамуы қорғалған сақтау жүйелерін құруда жаңа көкжиектер ашады. Перспективалы бағыттардың бірі-блокчейн технологиясын қолдану.
Блокчейн мүмкіндік береді :
– жүйедегі әрбір өзгерісті жазып алыңыз ;
– деректерге қол жеткізу сұрауларын қадағалаңыз ;
– жазбалардың өзгермейтіндігін қамтамасыз ету .
Бұл технология мемлекеттік құрылымдарда қолданылатын деректерді қауіпсіз сақтау және өңдеу үшін негіз бола алады. Алайда, оны сәтті жүзеге асыру үшін бірқатар мәселелерді шешу қажет, соның ішінде жеке инфрақұрылымды дамыту және мамандарды оқыту.
Цифрландыру-бұл тек құрал. Оны қолданудың тиімділігі адамдарға байланысты. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес әрбір азаматтан басталады және қоғам мен мемлекеттің бірлескен күш-жігері ғана қажетті нәтижелерге әкелуі мүмкін. Цифрландыру сыбайлас жемқорлық мәселесін толығымен шешпейтінін, бірақ оны барынша азайтуға жағдай жасайтынын түсіну маңызды. Бұл құралды қоғамның игілігі үшін немесе зиян үшін қалай қолданатынымыз бізге байланысты. Цифрландырудың маңызды элементі азаматтардың шағым беру және сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтерге онлайн жүгіну мүмкіндігі болып табылады. Бұл мемлекеттік жүйенің цифрландыру мен қол жетімділігіне ықпал етеді. Табысты цифрландыру үшін халық арасында Цифрлық сауаттылық деңгейін арттыру маңызды.
Бұған кіреді:
– білім беру науқандарын өткізу ;
– мемлекеттік қызметшілер үшін оқу курстарын құру .
Цифрландыру-мемлекет пен қоғамды басқару тәсілін өзгертуге қабілетті қуатты құрал. Бұл процестерді ашық етуге, күнделікті операцияларды автоматтандыруға және сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтуға мүмкіндік береді .
Оны сәтті енгізу қажет:
– деректер қауіпсіздігін қамтамасыз ету ;
– заңнаманы бейімдеу;
– цифрлық сауаттылықты арттыру;
– инфрақұрылымның тұрақтылығы .
Цифрландырудың болашағы-бұл технологиялардың, мемлекеттік саясаттың және азаматтардың белсенді қатысуының синергиясы. Біз ақпараттық технологиялар ғасырында және бүкіләлемдік бәсекелестік орта мен технологияның табиғи дамуы аясында өмір сүріп жатырмыз, тиімді мемлекет құру үшін цифрландыруды дамыту қажет. Алайда, цифрландыру жолында көптеген қиындықтар тұр, тек осы қиындықтарды еңсере отырып, біз адал және әділ қоғам құру үшін цифрлық технологиялардың әлеуетін толық пайдалана аламыз.
Астана қаласы әкімдігінің «Наз» мемлекеттік би театры МКҚК-ның 25 жылдық мерейтойына арнап «Алдар Көсе» хореографиялық спектаклін көрермен Назарына ұсынады. Бұл қойылым театрдың XXV жаңа маусымындағы ірі жобалардың бірі.
«Алдар көсе» бейнесі қазақ ауыз әдебиетіндегі бәрімізге таныс образ. Спектакльде Алдар көсенің бастан кешкен оқиғалары, сараң байдың қуылығы мен жамандығы әшкере болады. Сондай-ақ, қойылымда ғашықтар оқиғасы да қалыс қалмайды. Елентай мен Айсұлу үшін де бірге қуанып, бірге мұңданасыз. Театрдың басты ұстанымдарының бірі – қазақ фольклоры мен этнографиясын насихаттау болса, қойылымда қазақтың тұрмыс-салт жырлары, дәстүрлері де көрініс табады. Қойылым «Астана» эстрадалық-симфониялық оркестрінің сүйемелдеуімен өтеді.
«Наз» Мемлекеттік би театры соңғы жылдары қазақ хореографиясында ерекше орын ала отырып, тек танымалдыққа ғана қол жеткізбей, сонымен қатар көрерменнің сүйіспеншілігіне бөленді. Театр шығармашылығы тек Қазақстанда ғана емес, халықаралық деңгейде де танылды. Осы уақыт ішінде театр хореографтары өз қойылымдарында романтикалық нәзіктік пен драмалық шиеленістен бастап, кең ауқымды эмоциялар мен терең сезімдерге дейінгі түрлі оқиғаларды көрсетуге жетті. Қойылымдардағы әрбір қозғалыс пен хореографиялық шешім көрерменді баурап алады. Көркемдік шешімдер мен костюмдер, декорациялар – бұл театрдың басты ерекшеліктерінің бірі. Суретшілер әр қойылымда ерекше атмосфера жасай отырып, көрерменді таңқалдыруды әдетке айналдырды.
Театр өзінің таланты мен шығармашылығына деген адалдықпен бірнеше буынды хореографтар мен орындаушыларды тәрбиелеп, олардың еңбектері арқылы театрдың даңқты дәстүрлерін жалғастырып келеді. Театрдың жетістігі мен құпиясы да, бәлкім, осы адалдық пен шеберлікте жатыр.
Либретто авторы: Нұрлан Сегізбаев
Либреттоны өңдеген: Антон
Қоюшы балетмейстер: Уалитбек Сиязбеков, Амина Самарбаева
Композитор: Алмабек Мейрбеков
Музыканы өңдеуші, дирижері әрі «Астана» эстрадалық-симфониялық оркестрінің көркемдік жетекшісі: Қасым Айтбаев
Костюм дизайнері: Ақбота Жолдасбек – «Дарын» мемлекеттік жастар сыйлығының иегері
Сценограф: Арна Алпыспаева
Графика дизайнері: Дмитрий
«Наз» мемлекеттік би театрының директоры әрі қойылымның жетекшісі: Еркебұлан Ағымбаев – ҚР Мәдениет қайраткері
Театрдың көркемдік жетекшісі: Қадиша Ағымбаева – Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, бас балетмейстер
Кейіпкерлер мен орындаушылар:
Алдар көсе – Санат Калимбетов /Ислам Аббасов/
Бай – Марғұлан Жеңісов
Айсұлу – Адель Нургияс /Маруар Ершина/
Елентай – Аманбек Кайдасынов /Омар Мухаметалиев/
Бәйбіше – Гүлдана Кадерова
Байдың шабарманы – Бейбарыс Газизов /Нұржұман Тоқжұманов/
Перілер: Данара Нұрғалиева, Карина Рыбкина,Үрия Дәулет,Нұрлыай Ғайнолла, Назира Ташмағанбетова, Айару СайыпНазар, Рима Пашан.
Көпшілік сахнада ауыл тұрғындары
Спектакльдің ұзақттығы 1 сағат
Күні: 21 қараша, 2024 жыл
Уақыты: 19.00
Өтетін орны: Астана Концерт залы, Кенесары көшесі, 32;
Байланыс тел.: (71 72) 30 03 09, +7 775 351 2104
2024 жылы 24 қыркүйекте Астана қаласы әкімдігінің «Наз» мемлекеттік би театры» МКҚК-да (бұдан әрі-Театр) «Мемлекет шеңберіндегі Сыбайлас жемқорлықтың салдары » тақырыбында дәріс өткізілді. Іс-шараға театр қызметкерлері қатысты. Бұл іс-шараны театрдың комплаенс-менеджері Тәпен Мәди Олжасұлы өткізді. Аталған дәрістер ҚР-да сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша қабылданған саясатты орындау шеңберінде өткізілді.
Сыбайлас жемқорлық жаһандық проблема болып табылады және оның теріс әсері дамыған елдерде де, дамушы елдерде де сезіледі. Сыбайлас жемқорлық экономикаға елеулі зиян келтіреді. Бұл инвестициялардың төмендеуіне әкеледі, мемлекеттік институттарға деген сенімді төмендетеді және нарықтық механизмдерді бұрмалайды. Келісімшарттар мен тендерлерді ең білікті компаниялар емес, көп пара бергендер жеңсе, бұл өнім мен қызмет сапасының төмендеуіне әкеледі. Сыбайлас жемқорлығы жоғары елдерде үкіметтер заңсыз қаржы ағындарында үлкен соманы жоғалтады. Дамушы елдер жыл сайын заңсыз қаржы ағындарынан жүздеген миллиард доллар жоғалтады. Бұл инфрақұрылымды дамытуға, білім беруге және денсаулық сақтауға бағытталуы мүмкін ақша.
Сыбайлас жемқорлық мемлекеттің әлеуметтік негіздеріне нұқсан келтіреді. Ол кедейлік пен теңсіздікті күшейтеді. Азаматтардың өмірін жақсарту үшін пайдаланылуы мүмкін ресурстар сыбайлас жемқорлардың қалтасына түседі. Сыбайлас жемқорлық деңгейі жоғары елдерде әлеуметтік теңсіздік пен байлар мен кедейлер арасындағы алшақтық артып келеді, сонымен қатар көптеген азаматтар үшін өмірге қауіп төндіруі мүмкін.
Мысал ретінде 2023 жылғы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы Ұлттық баяндамаға сәйкес Алматы қаласында санитарлық-қорғау аймақтарында құрылыс салу фактілеріне жол берілді. Төтенше жағдайлар министрлігінің мәліметінше, көшкіндер, көшкіндер мен сел көшкінінің қауіпті аймағында 5 мыңға жуық ғимарат бар, бұл 29 мыңнан астам тұрғынның қауіпсіздігіне қауіп төндіреді.
Сыбайлас жемқорлықтың экономикалық және әлеуметтік факторларының жиынтығы демократиялық институттарға нұқсан келтіреді және мемлекеттік органдарға деген сенімнің әлсіреуіне әкеледі. Азаматтар сайлаудың адалдығы мен әділеттілікке деген сенімін жоғалтады. Бұл саяси тұрақсыздыққа және наразылық сезімдерінің өсуіне әкелуі мүмкін.
Осыған байланысты сыбайлас жемқорлықтың ұзақ мерзімді теріс салдары бар. Ол мемлекеттік бағдарламалардың тиімділігін төмендетеді және тұрақты дамуға кедергі келтіреді. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы тиімді күрес болмаса, кедейлікті азайту, денсаулық сақтау мен білім беруді жақсарту бойынша күш-жігер пайдасыз болады. Сыбайлас жемқорлық деңгейі жоғары елдер экономикалық дағдарыстар мен кедейлікке жиі ұшырайды .
Қазақстанда сыбайлас жемқорлықпен белсенді күрес жүргізілуде және соңғы жылдары сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатты жақсарту үшін қадамдар жасалды.
Transparency International компаниясының 2023 жылғы сыбайлас жемқорлықты қабылдау индексіне сәйкес, Қазақстан 180 елдің ішінде 97-ші орында . Ұстаным идеалдан алыс болса да, Қазақстан үкіметі жағдайды жақсарту үшін белсенді шаралар қабылдауда. Қазақстанда сыбайлас жемқорлыққа қарсы белсенді шаралар қабылдануда. Сонымен қатар, Қазақстан БҰҰ-ның Сыбайлас жемқорлыққа қарсы конвенциясына (UNCAC) қол қойды және осы құбылысқа қарсы күрес жөніндегі халықаралық бастамаларға белсенді қатысады.
Сыбайлас жемқорлық-бұл экономикалық проблема ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік және саяси. Оның салдары өмір сапасының төмендеуіне, экономикалық тоқырауға және саяси тұрақсыздыққа әкеледі. Қазақстанда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес үшін шаралар қабылдануда, бірақ аса маңызды нәтижелерге қол жеткізу үшін құқықтық институттарды нығайту, биліктің ашықтығы мен есептілігін арттыру жөніндегі жұмысты жалғастыру қажет.
Жаһандық тәжірибе көрсеткендей, сыбайлас жемқорлыққа қарсы табысты күрес мемлекеттің де, азаматтық қоғамның да бірлескен күш-жігерін талап етеді. Тек үйлестірілген іс-әрекеттер ғана сыбайлас жемқорлықтың төмендеуіне және әділ қоғамның құрылуына әкелуі мүмкін.
Астана қаласы әкімдігінің «Наз» мемлекеттік би театры» МКҚК-да (бұдан әрі-Театр) 2024 жылғы 10 маусымнан 2024 жылғы 20 маусымға дейін сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізілді.
2024 жылдың 24 маусымынан 2024 жылдың 28 маусымына дейін нәтижелерді ашық талқылау өткізілді.
Жария талқылау шеңберінде ескертулер түспегендіктен, 2024 жылғы 1 тамыздан бастап сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін талдаудың қорытынды нұсқасы және сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін ішкі талдау нәтижелері бойынша анықталған сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға ықпал ететін себептер мен жағдайларды жою жөніндегі іс-шаралар жоспары бекітілді.
2023 жылы жүргізілген сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдауды орындау бойынша қосымша ақпарат берілді.
Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін ішкі талдау қорытындылары бойынша құжаттама:
– Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізуге бұйрық
Астана қаласы әкімдігінің «Наз» мемлекеттік би театры» МКҚК-да 2024 жылғы 10 маусымнан 2024 жылғы 20 маусымға дейін «Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін ішкі талдау нәтижелері бойынша талдамалық анықтама жобасы» дайындалды.
2024 жылғы 24 маусымнан 2024 жылғы 28 маусымға дейін сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін ішкі талдау нәтижелерін жария талқылау жүргізілуде.
Мүдделі тараптар үшін талдаумен танысуды сұраймыз.
Талдау бойынша өз ескертулеріңізді поштаға жібере аласыз naz-halik@mail.ru
2023 жылғы 28 шілдеде жария талқылау қорытындысы бойынша жиналыс өткізіледі, барлық мүдделі тараптардың алдын ала хабарланған жағдайда қатысуға құқығы бар.
Қатысуға өтінімдерді, сондай-ақ талдау бойынша өз ескертулерін комплаенс-менеджері Тәпен М.О. WhatsApp 8-747-256-13-69 жіберуі мүмкін.
Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін ішкі талдау нәтижелері бойынша талдамалық анықтама жобасы
Астана қаласы әкімдігінің «Наз» мемлекеттік би театры» МКҚК (бұдан әрі-Театр) 2023 жылғы 15 желтоқсанда комплаенс қызметі жұмысының аралық қорытындылары бойынша жиналыс өткізді және төменде келтірілген анықтамалық ақпарат ұсынылды.
Комплаенс қызметі жұмысының аралық қорытындылары бойынша анықтама
