2024 жылғы 29 ақпанда Астана қаласы әкімдігінің «Наз» мемлекеттік би театры» МКҚК-да (бұдан әрі-Театр) «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы комплаенс қызметі» тақырыбында дәріс өткізілді. Іс шараға театр қызметкерлері мен орталықтандырылған кітапхана жүйесінің №3 кітапхана қызметкерлері қатысты. Бұл іс-шараны театр комплаен-менеджер Тәпен Мәди Олжасұлы өткізді.
Дәрістің басында комплаенс сөзінің жалпы анықтамасы берілді. Комплаенс қалыптасуының қысқаша тарихы айтылды. Комплаенс ағылшын тілінен аударылған. compliance-сәйкестік; to comply — сәйкестік етістігінен шыққан.
Комплаенстің қалыптасуына 1960-70 жылдардағы сыбайлас жемқорлық жанжалдары болды. Осы оқиғалардың нәтижесінде 1977 жылы АҚШ — тың «Шетелдегі сыбайлас жемқорлық практикасына қарсы күрес туралы» Заңы (FCPA-Foreign Corrupt Practices Act) қабылданды, ол қатаң бақылау ережелерін бекітті, бухгалтерлік және қаржылық құжаттамаға қойылатын талаптарды бекітті, мемлекеттік қызметшілермен өзара іс-қимыл ережелерін анықтады. Сыбайлас жемқорлықты бұзумен байланысты 1980 жылдардағы одан әрі жанжалдар комплаенс жүйесін дамытуды тек заңнамалық талаптарға сәйкестікке ғана емес, сонымен қатар бизнесті жүргізудің этикалық принциптерін сақтауға да бағыттады.
Комплаенс Бүкіләлемдік практикасы шеңберінде қызмет қаржы секторының мекемелеріне көбірек бағытталды және ішкі құжаттарды сыртқы реттеуші құжаттармен реттеумен айналысты.
Қазақстан Республикасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы комплаенс қызметі «сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңның негізінде әрекет етеді. Қосымша квазимемлекеттік сектор субъектілеріндегі комплаенс қызметі 2023 жылғы 31 наурыздағы «квазимемлекеттік сектор субъектілеріндегі сыбайлас жемқорлыққа қарсы комплаенс-қызметтер туралы Үлгілік ереже» негізінде әрекет етеді. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы комплаенс қызметі бірінші кезекте квазимемлекеттік сектор субъектілерінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін барынша азайту жөніндегі мақсаттарды көздейді.
Дәріс аясында квазимемлекеттік сектордағы комплаенс қызметінің ерекшеліктері түсіндірілді. Комплаенс қызметінің жария бөлігі белгіленді. Қазіргі уақытта азаматтардың квазимемлекеттік сектор субъектілерінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдері анықталған кезде комплаенс қызметіне жүгінуге мүмкіндігі бар. Сыбайлас жемқорлық фактілері анықталған кезде Қазақстанның сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметіне жүгіну керек.
Квазимемлекеттік сектор субъектілерінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу кезінде азаматтардың жария талқылауға және ұсыныстар немесе ескертулер енгізуге қатысу мүмкіндігі бар екендігі атап өтілді.
